Pierwsza publikacja z naszego nowego projektu „Kolekcje edukacyjne twórców przechodzących do domeny publicznej, lektur szkolnych oraz Starego Testamentu” dostępna jest już na Wolnych Lekturach! Zapraszamy Was do lektury opowiadania grozy Edgara Allana Poe’go Przedwczesny pogrzeb w tłumaczeniu Stanisława Wyrzykowskiego.

Udostępniliśmy dziś czytelnikom i czytelniczkom Wolnych Lektur kolejną powiastkę filozoficzną Woltera. Białe i czarne rozgrywa się w egzotycznej scenerii Persji i Indiii i osnuta jest wokół koncepcji irańskiego dualizmu.

Główny bohater, młody Rustan, jest synem perskiego arystokraty z prowincji Kandahar. Rodzina Rustana zaplanowała już jego małżeństwo z odpowiednią panną, kiedy na nieszczęście na wielkim targu w Kabulu młodzieniec spotyka księżniczkę Kaszmiru. Przybyła tam ze swym ojcem, poszukującym skradzionych mu ze skarbca dwóch najcenniejszych przedmiotów: wielkiego diamentu z wyrytym wizerunkiem jego córki oraz dzirytu o nadzwyczajnych własnościach. Stary książę nie wie, że broń i diament ukradł jego fakir, który wręczył je księżniczce, przykazując, by troskliwie ich strzegła, gdyż od nich zależy jej los.

Kolekcja dialogów Platona w tłumaczeniu Władysława Witwickiego znajdująca się na Wolnych Lekturach powiększyła się o kolejna pozycję. Od dziś w naszej Biblioteczce filozoficznej dostępny jest najbardziej wymagający i enigmatyczny z tekstów Platona – Parmenides.

Czym jest zagadkowe „Jedno”, nad którym zastanawiają się rozmówcy w drugiej części dialogu? Czy jest czysto językowym abstraktem, który błędnie traktują jak realnie istniejący byt? Dlaczego autor nie zajmuje stanowiska wobec licznych paradoksów, jakie wysnuwają z założeń na temat owego Jedna?

Dzięki wsparciu naszych czytelników i czytelniczek mogliśmy opublikować powieść Szatan z siódmej klasy Kornela Makuszyńskiego. Książka od dziś dostępna jest na Wolnych Lekturach.

Adam Cisowski, uczeń przedostatniej klasy warszawskiej szkoły średniej, odkrywa tajemną metodę, według której nauczyciel historii, profesor Gąsowski, wyznacza uczniów do przepytania w danym dniu. Koledzy z klasy Adama są dzięki temu zawsze dobrze przygotowani do odpowiedzi. Niestety pewnego dnia poczciwy profesor Gąsowski popełnia błąd i sprawa wychodzi na jaw.

Słynne studium powieści Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza napisane przez Bolesława Prusa. Autor, choć wielokrotnie podkreśla, że utwór robi wrażenie na czytelniku, polemizuje z obcą sobie koncepcją literatury. Studium ,,Ogniem i mieczem”, powieść z dawnych lat Henryka Sienkiewicza od dziś dostępne jest na Wolnych Lekturach.

Gdy wspaniały diament ze skarbu Kaszgaru trafia do Europy — rozbudza w każdym, w czyje ręce trafi, niezwykłe namiętności. Kradzież klejnotu pociąga za sobą szereg perypetii: bójki, szarpaniny i szaleńcze pogonie po Londynie i Paryżu, a także jeden rozwód i dwa śluby. Ale kto ostatecznie zawładnie bajecznie cennym klejnotem?

Diament radży to opowiadanie klasyka brytyjskiej prozy Roberta Luisa Stevensona, autora m.in. powieści przygodowych (Porwany za młodu, Wyspa skarbów) i pomniejszych fabuł (jak Doktor Jekyll i pan Hyde), które na stałe weszły do kanonu literatury europejskiej. Na Wolnych Lekturach znajdziecie tę książkę w tłumaczeniu Bertolda Merwina.

W Biblioteczce filozoficznej udostępniliśmy nowy utwór. „Człowiek o czterdziestu talarach” to nietypowa, wielotematyczna i niejednolita narracyjnie powiastka filozofa, publicysty i ciętego polemisty epoki oświecenia. Tekst przetłumaczył Tadeusz Boy-Żeleński.

Mąż i żona to frywolna, zuchwała komedia napisana przez dwudziestokilkuletniego Aleksandra Fredrę, obracająca się wokół tematu miłości, romansu i zdrady. Dramat od dziś dostępny jest na Wolnych Lekturach.

Rzecz dzieje się w jednym miejscu: w mieście, w domu hrabiego Wacława i jego żony Elwiry. Zaniedbywana w małżeństwie, spędzająca całe dnie w domu Elwira romansuje z Alfredem, serdecznym przyjacielem swego męża. Hrabia Wacław, lew salonowy, w myśl swojej zasady, że nawet po zawarciu małżeństwa „mężczyźnie wszystko pozwolone”, szuka przygód erotycznych i zdradza żonę z jej rezolutną pokojówką i powierniczką Justysią. Swoje względy okazuje Justysi także niestały kochanek Alfred, nieco już znudzony Elwirą.

Prapremiera Męża i żony miała miejsce 29 kwietnia 1822 roku we Lwowie. Na scenie Warszawy sztuka pojawiła się rok później. Do jej wystawienia doprowadził Franciszek Kisieliński, rówieśnik i przyjaciel Aleksandra Fredry z czasów służby w wojsku, pośredniczący w jego imieniu w rozmowach z Teatrem Narodowym. Po premierze pisał do Fredry: „Sztuka ogólnie się podobała, oklaski zbierała częste, a po jej ukończeniu żądano widzieć autora i wymieniono Ciebie. (…) Do poszczególnej opinii o komedii »Mąż i żona«, to jest dobrą, zabawną i dowcipną, to jej tylko wszyscy zarzucają, że jest nadto wolną i ja się obawiam bardzo, aby ministrowi oświecenia nie przyszła chętka zakazać jej grania. Stare kwoki są zgorszone…”.

Za gorszące uważano szczególnie brak jednoznacznego morału w finale, który potępiałby niewierność, szczególnie małżeńską, i pochwalał cnotę. Pierwotnie sztuka kończyła się sceną z udziałem całej czwórki oszukujących się nawzajem postaci czworokąta. Hrabia, jako sędzia moralności, obarczał całą winą Justysię i zapowiadał odesłanie jej do klasztoru. Dla pozostałej trójki wszystko zostaje po dawnemu.

Taka wersja zakończenia sztuki znalazła się w pierwszym wydaniu komedii Fredry (Wiedeń 1826), a także w czterech wydaniach dzieł Fredry, które ukazały się za jego życia. Natomiast w pierwszym wydaniu pośmiertnym (Warszawa 1880) zamiast niej pojawiła się zupełnie inna, krótsza scena finałowa, z udziałem tylko Wacława i Alfreda. Tak radykalnej zmianie nie towarzyszył żaden komentarz redakcyjny. Sprawa dwóch różnych zakończeń sztuki wywołała gorącą dyskusję pomiędzy znawcami Fredry: profesorem Eugeniuszem Kucharskim i Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, prowadzoną na łamach „Wiadomości Literackich”. Swoje felietony, będące jej częścią, zawarł Boy-Żeleński w zbiorze Obrachunki fredrowskie.

Publikacja Wolnych Lektur została przygotowana na podstawie komedii z roku 1880.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica, Michał Orzechowski.

22 stycznia tego roku przypada 146. rocznica urodzin Bolesława Leśmiana, uznawanego za najbardziej nowatorską, najoryginalniejszą i najbardziej skrajną indywidualność twórczą literatury polskiej XX wieku. Z tej okazji postanowiliśmy uzupełnić katalog Wolnych Lektur o poemat Łąka.

Łąka, tytułowy poemat z drugiego, wydanego w 1920 r. tomu wierszy Bolesława Leśmiana, równie pięknym jak mocnym akcentem zamyka ów zbiór, stanowiący ważne artystyczne credo jednego z najoryginalniejszych twórców w historii literatury polskiej. Utwór ma charakter sielski, baśniowy, a zarazem metafizyczny i mistyczny. Cała natura upostaciowiona została w łące „szumnej od istnienia”, upragnionej, rodzącej pożądanie, by zatracić się w niej i z nią zjednoczyć.

Już od 1 stycznia 2024 r. wszystkie dzieła trzech wybitnych twórców, na których wychowały się pokolenia polskich dzieci, wejdą do domeny publicznej. Fundacja Wolne Lektury przygotowała z tej okazji ebooki z najpopularniejszymi wierszami Juliana Tuwima, poematem Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i powieścią Kornela Makuszyńskiego.

— Zaraz po ostatnim uderzeniu noworocznego zegara zajrzyjcie na stronę wolnelektury.pl i sprawdźcie, czy Wasze ulubione utwory Tuwima, Gałczyńskiego i Makuszyńskiego znalazły się już w bibliotece wolnych ebooków — zachęca Maria Świetlik, dyrektorka ds. rozwoju fundacji. — Ebooki możecie od razu przeczytać, pobrać na swój telefon albo czytnik, wysłać mailem, udostępnić lub wydrukować. Wszystkie elementy opracowania udostępniamy na wolnej licencji, by każda osoba mogła się cieszyć najlepszą polską literaturą i dzielić tą radością z innymi — zachęca.

Domena publiczna to część dobra wspólnego, w której znajdują się te utwory, które powstały przed wprowadzeniem systemu praw autorskich — czyli większość kulturowego dziedzictwa ludzkości. Do domeny publicznej przechodzą również te utwory, które były objęte monopolem prawnoautorskim, ale od śmierci ich twórczyni lub twórcy minęło już 70 lat. Kornel Makuszyński zmarł 31 lipca 1953 r., Konstanty Ildefons Gałczyński 6 grudnia, a Julian Tuwim 27 grudnia tego samego roku, co oznacza, że 1 stycznia 2024 r. wygasają majątkowe prawa autorskie do ich twórczości i od tego dnia każdy może z nich korzystać, pamiętając o podaniu imienia i nazwiska autora oraz tytułu utworu. 

Do domeny publicznej przechodzą 1 stycznia również dzieła innych znanych twórców, w tym dwóch noblistów: rosyjskiego poety i prozaika Iwana Bunina oraz amerykańskiego dramaturga Eugene’a O’Neilla, a także m.in. Elsy Beskow, szwedzkiej autorki dla dzieci, Marjorie Rawlings, laureatki nagrody Pulitzera za powieść The Yearlings, czy Rachilde, francuskiej pisarki i dramaturżki cenionej za dekadencką powieść Monsieur Vénus.

— Ludzie od tysięcy lat zapisują swoje myśli, uczucia, opowieści i każda i każdy z nas wzrasta, czerpiąc z tego bogactwa minionych pokoleń. Na tym właśnie polega wyjątkowa zdolność naszego gatunku do rozwoju. Nie musimy odkrywać wszystkiego wciąż na nowo, bo możemy uczyć się od innych i to także tych, którzy nie żyją już od setek lat. Dlatego wygasanie praw wyłącznych, które powstrzymują ten naturalny obieg kultury, i uwalnianie kultury to powód do świętowania — wyjaśnia Maria Świetlik i zaprasza do odwiedzania e-biblioteki Wolne Lektury.