21 lipca 1888 w Kopenhadze zmarła Victoria Benedictsson, szwedzka pisarka, uważana, obok Augusta Strindberga, za najwybitniejszą przedstawicielkę szwedzkiej powieści realistycznej. Była autorką między innymi sztuk teatralnych. Jedną z nich przetłumaczyliśmy po raz pierwszy na język polski w ramach projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”. Dramat Rozmowy przez telefon w przekładzie Elżbiety Frątczak-Nowotny dostępny jest już na Wolnych Lekturach na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.

17 lipca 1901 w Klimontowie urodził się Bruno Jasieński, awangardowy poeta, prozaik i dramaturg. Jako jeden z ojców założycieli polskiego futuryzmu był autorem głównych manifestów w „Jednodńiuwce futurystuw” z 1921 r. („Do narodu polskiego manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia, Manifest w sprawie poezji futurystycznej”) oraz współtwórcą głośnej jednodniówki „Nuż w bżuhu”. W rocznicę urodzin pisarza chcemy Czytelnikom i Czytelniczkom Wolnych Lektur przypomnieć Słowo o Jakubie Szeli. Dzięki dofinansowaniu uzyskanemu z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych udostępniliśmy zredagowany tekst z uwspółcześnioną pisownią języka polskiego.

Do bogatej kolekcji utworów Williama Shakespeare’a na Wolnych Lekturach dołączyliśmy dziś kolejny dramat – Kupca weneckiego w tłumaczeniu Leona Urlicha. Jest to sztuka rozgrywająca się w Wenecji i w posiadłości Belmont, gdzieś nad północnym Adriatykiem, w czasach współczesnych autorowi. Chociaż tradycyjnie zalicza się ją do komedii (w tej grupie została umieszczona w tzw. pierwszym folio) i posiada pewne cechy komedii romatycznych, najbardziej pamiętana jest ze scen dramatycznych, związanych z postacią Shylocka.

Bracia to klasyczna komedia omyłek, jedna z najpopularniejszych sztuk Plauta. Od dziś dostępna jest w Biblioteczce antycznej na Wolnych Lekturach w tłumaczeniu Gustawa Przychockiego.

Menechmus skrywa przed żoną romans z mieszkającą tuż obok kurtyzaną Erotium. Obrotna kochanka nie tylko naciąga go na podarki i wspólne uczty. Menechmus przynosi jej nawet klejnoty i suknię, które skradł własnej żonie, a które Erotium bez skrępowania każe mu potem dać do przerobienia i poprawienia. Tymczasem do miasta przybywa łudząco podobny do Menechma człowiek, szukający swego brata bliźniaka, zaginionego w dzieciństwie…

Pani Marta Oulie Sigrid Undset znana jest w historii literatury norweskiej jako powieść o zdradzie. Już pierwsze zdanie książki — „Byłam niewierna mężowi” — sygnalizuje ten często komentowany w ówczesnej Norwegii temat. Pierwsze polskie tłumaczenie powieści Fru Marta Oulie autorstwa Katarzyny Tunkiel dostępne jest już na Wolnych Lekturach. Przekład został wykonany w ramach projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej” i dostępny jest na Licencji Wolnej sztuki 1.3.

Od 1 października 2023 roku realizujemy projekt „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”, w ramach którego tłumaczymy na język polski osiem dzieł literackich z języka szwedzkiego oraz dwa z języka norweskiego. Dzięki temu przybliżymy polskim czytelnikom i czytelniczkom literatury klasycznej szwedzkie i norweskie autorki, których twórczość znajduje się już w domenie publicznej. Dziś na Wolnych Lekturach udostępniliśmy pierwsze tłumaczenie – zapraszamy do przeczytania tomu opowiadań Zdarzyło się po drodze Agnes von Krusenstjerna. Autorką pierwszego tłumaczenia na język polski tomu Händelser på vägen jest Justyna Czechowska.

22 maja 1859 w Edynburgu urodził się Arthur Conan Doyle, szkocki pisarz, czołowy przedstawiciel nurtu powieści detektywistycznych, twórca postaci Sherlocka Holmesa. Holmes po raz pierwszy pojawił się w powieści Studium w szkarłacie, wydanej w 1887 roku. Łącznie Conan Doyle napisał 4 powieści (Studium w szkarłacie, Pies Baskerville’ów, Znak czterech, Dolina trwogi) i 56 opowiadań o Holmesie. W kolekcji „Sensacja! Kryminał!” od dziś dostępne jest kolejne opowiadanie o genialnym detektywie – Cętkowana wstęga.

Stare domostwo Stoke Moran kryje wiele tajemnic. Wyjaśnić je może, dzięki wybitnemu zmysłowi obserwacji i analizy, tylko Sherlock Holmes.

Szaleństwo Almayera to pierwsza z powieści Josepha Conrada, rozgrywająca się w egzotycznej scenerii tropikalnej wyspy Borneo. Romansowo-przygodowa fabuła koncentruje się na życiu holenderskiego kupca Kaspara Almayera i jego relacji z córką Niną, pochodzącą ze związku z miejscową Malajką. Powieść w tłumaczeniu Anieli Zagórskiej od dziś dostępna jest na Wolnych Lekturach.

Z okazji 81. rocznicy powstania w warszawskim getcie opublikowaliśmy wiersz Juliana Tuwima pt. Matka.

Adela Tuwim (1872–1942), matka poety, pochodziła z łódzkiej żydowskiej rodziny zasymilowanej już od kilku pokoleń. Tuwim, jak sam pisał, właśnie jej zawdzięczał zamiłowanie do poezji. Cierpiała na zaburzenia nerwicowe, które wzmagał nasilający się w l. 30. XX w. antysemityzm. Po próbie samobójczej, do której prawdopodobnie przyczyniła się śmierć jej męża, ojca Juliana Tuwima, została umieszczona w ośrodku leczenia nerwic, w tzw. Zofiówce, w Otwocku. W czasie Zagłady jako prywatna pacjentka mieszkała prawdopodobnie poza terenem getta, przy ul. Ceglanej, a następnie przy ul. Reymonta 1 (obecnie 7). W trakcie likwidacji getta w 1942 r. została jednak odnaleziona przez nazistów i zamordowana, a jej ciało wyrzucono przez okno. Jej zwłoki zostały zakopane najpierw na terenie posesji. W czasie akcji likwidacyjnej Niemcy zamordowali ok. 2 tys. osób narodowości żydowskiej, a ok. 8 tys. wywieźli do obozu zagłady w Treblince. W tym czasie Tuwim przebywał w Ameryce. Wiadomość o śmierci matki dotarła do niego dopiero w 1946 r., chociaż już wcześniej przypuszczał, że podzieliła los milionów Żydówek i Żydów, czemu dał wyraz m.in. dedykując tekst My, Żydzi Polscy następująco „Matce w Polsce lub najukochańszemu Jej cieniowi”. Po powrocie do Polski z wojennej emigracji Julian Tuwim przeniósł zwłoki matki do rodzinnego grobowca w Łodzi na tzw. nowym cmentarzu żydowskim.

Publikację sfinansowano ze środków z 1,5%. Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Aleksandra Sekuła i Maria Świetlik.

Na okładce wykorzystano portret nieznanej kobiety ze zbioru negatywów szklanych nieznanego zakładu fotograficznego z okolic Warszawy i Otwocka z l. ok. 1930-1939 (ze zbiorów Centralnej Biblioteki Judaistycznej).

22 kwietnia przypada rocznica śmierci Piotra Chmielowskiego, historyka literatury, encyklopedysty, tłumacza, profesora Uniwersytetu Lwowskiego. Chmielowski był tłumaczem powieści Lata nauki Wilhelma Meistra oraz Lata wędrówki Wilhelma Meistra, czyli wyrzekający się Goethe’go. Druga część dostępna jest od dziś na Wolnych Lekturach.

Lata wędrówki… to utwór o szkatułkowej konstrukcji, stylistycznie zawieszony w intelektualnej przestrzeni pomiędzy brazylijską telenowelą a esejem filozoficznym — gdyby nie był to wczesny romantyzm, powieść z powodzeniem mogłaby uchodzić za postmodernistyczną.