W związku z 80. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, przypadającą na 19 kwietnia 2023 roku, udostępniliśmy na Wolnych Lekturach wiersze poetek – kobiet i dziewczynek – które pisały poetyckie świadectwa losu ludności żydowskiej pod nazistowską okupacją. Dostępne są one na Wolnych Lekturach w kolekcji „Poetki Zagłady”. Dziś, w rocznicę wysadzenia Wielkiej Synagogi w Warszawie, udostępniamy te wiersze do wysłuchania w interpretacji Joanny Niemirskiej. Wysadzenie Synagogi 16 maja 1943 przez Jürgena Stroopa było ostatnim aktem niszczenia przez Niemców getta żydowskiego w Warszawie.

W kolekcji udostępniliśmy dziś również nowy wiersz – Samobójstwo Wandy Sieradzkiej, poetki, autorki tekstów piosenek i scenariuszy telewizyjnych, dziennikarki, tłumaczki. Poetka zmarła w 2008 roku, a wiersz udostępniliśmy na Licencji Wolnej Sztuki za zgodą rodziny.

Od dziś na Wolnych Lekturach dostępna jest nowa propozycja dla osób wspierających nas darowiznami – Hordubal Karela Čapka. Książka przez najbliższe 90 dni będzie dostępna jedynie dla osób wspierających darowiznami Wolne Lektury. Zapraszamy do lektury! Aby dołączyć do tego grona i zyskać dostęp do specjalnie przygotowywanych prapremier, należy wesprzeć bibliotekę dowolną kwotą, używając tego formularza.

Bolesław Leśmian, zafascynowany kulturą Wschodu, spisał historię o Ali-babie i czterdziestu zbójcach, którą znajdziecie w tomie Klechdy sezamowe. To zbiór inspirowany tematyką orientalną, opowiada historie zwykłych ludzi, możnych władców oraz nadprzyrodzonych istot. Leśmian porusza ważne tematy jak szczęście, bogactwo, marzenia, honor i miłość, ale ubiera je w barwne szaty opowieści pełnych przygód i magii. Zbiór został wydany w 1913 roku. Od dziś baśń Ali-baba i czterdziestu zbójców dostępna jest na Wolnych Lekturach w formie audiobooka, dzięki współpracy z Andrzejem Petelskim.

W cyklu obrazków z życia epoki zatytułowanych Widma moich współczesnych Stanisław Brzozowski w sposób krytyczny podejmuje wątki nurtujące pokolenie Młodej Polski, aktualne jednak (w nieco innej szacie) również dziś; to m.in. lęk przed mechanizacją i automatyzacją, destrukcyjne oddziaływanie kultury miasta, nierówności społeczne, specyfika tożsamości narodowej Polaków. Myśl Brzozowskiego została tu zaprezentowana w szacie beletrystycznej, bardziej przystępnie niż choćby w Legendzie Młodej Polski, a przy tym okraszona niezrównanym, wielowymiarowym dowcipem.

„Każdego z nas ciągnie myśl w świat szeroki. — Świat! Pomyśleć tylko. Nieznana przestrzeń przed nami. Kraje i ludzie, o których się słyszało w szkołach i czyta się codziennie w gazetach”.

Co robi mężczyzna po czterdziestce, kiedy chce przeżyć drugą młodość? Kupuje harleya! Kupuje motor i wyrusza w rajd po szosach Europy. Harley-Davidson to uznana marka jednośladów o potężnych silnikach, którą doceniono już w Polsce międzywojennej: w takie maszyny wyposażono Policję Państwową oraz Wojsko Polskie. Reportaż z tej podróży został spisany przez Jana Masońskiego i opublikowany pod tytułem Na szlaku Warszawa-Afryka-Warszawa, który udostępniliśmy w kolekcji „Podróż do rzeczywistości”.

Na Wolnych Lekturach od dziś dostępne jest kolejne opowiadane angielskiego pisarza, Oscara Wilde’a. Tym razem zabieramy czytelników w podróż do dziewiętnastowiecznej Anglii. Historię Ducha z zamku Canterville możecie przeczytać lub posłuchać. Audiobook nagrała dla Wolnych Lektur Jan Staszczyk.

W 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim publikujemy pierwszą część kolekcji „Poetki Zagłady”. Składa się na nią 12 wierszy poetek i amatorek w różnym wieku, dających zróżnicowane i przejmujące świadectwo losu ludności żydowskiej pod nazistowską okupacją – świadectwo osobistego doświadczenia, codziennych czynności i uczuć, które były ich udziałem w czasie, gdy wokół zaciskał się krąg śmierci.

W gettach, obozach, kryjówkach, po aryjskiej stronie – kobiety i dziewczynki pisały poetyckie świadectwa losu ludności żydowskiej pod nazistowską okupacją. Są to wierszowane świadectwa osobistego doświadczenia, codziennych czynności i uczuć, które budziła w nich otaczająca rzeczywistość, gdy wokół zaciskał się krąg śmierci. Przez te obrazy przebija też troska wobec losów innych towarzyszek i towarzyszy, podążających w pochodzie ku Zagładzie.

Są to utwory Henryki Łazowertówy Ballada o paczce i Mały szmugler, Heli Blumengraber Do profesorów i Mojej matce!, Poli Braun Przeprowadzka, List do Warszawy, Żyd, Wytwórnia blondynek, Powszedni dzień, Curik a hejm i Matka oraz wierszyk-śpiewanka, którego autorka podała tylko swoje imię i wiek (Elżunia, 9 lat).

Poddaństwo kobiet to jedna z najważniejszych w historii rozpraw na rzecz równego traktowania kobiet. Opublikowana przez angielskiego myśliciela, Johna Stuarta Milla, w roku 1869 książka wywołała burzliwą debatę, dostarczyła ruchowi emancypacyjnemu celnej, uporządkowanej argumentacji, z której wynikały konkretne postulaty: przyznania kobietom praw wyborczych, równego dostępu do nauki, zawodów i urzędów, oparcia prawodawstwa dotyczącego małżeństwa i rodziny na zasadzie równości.

Zapraszamy na spotkanie z Bożeną Keff o żydowskich poetkach z gett i obozów w związku z nową publikacją. Wiersze przeczyta Joanna Niemirska.

W 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim chcemy opublikować zebrane wiersze żydowskich poetek – ofiar Zagłady. Trwa zbiórka na ten cel —> szczegóły poniżej. Od najmłodszej dziewięcioletniej autorki czterowiersza – kołysanki, przez nastolatki i dwudziestolatki, które dopiero zaczynały tworzyć, po uznane przedwojenne poetki — dziewczynki i kobiety na bieżąco dawały świadectwo losów ludności żydowskiej pod nazistowską okupacją. Ich twórczość jest dziś jednak praktycznie nieznana.

Gościnią spotkania w Centrum Społeczności Żydowskiej w Warszawie (ul. Chmilena 9a) będzie Bożena Keff – poetka, eseistka, badaczka literatury, wykładowczyni filozofii i etyki, krytyczka filmowa, tłumaczka, publicystka, działaczka społeczna, feministka. Opublikowała m.in.antologię pt. „Tango łez śpiewajcie muzy” – unikatowy wybór wierszy tworzonych w gettach, obozach, w kryjówkach, w leśnych bunkrach, które od zakończenia wojny leżały w zbiorach archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Porozmawiamy o tym, czy opowieść o Zagładzie została zdominowana przez „polskie oko” patrzące na getta z drugiej strony muru. I czy dzięki poezji m.in. Elżuni, Poli Braun, Heli Blumengraber i Henryki Łazowertówny możemy usłyszeć inną, bo żydowską opowieść? A co wnosi do naszej wiedzy wprowadzenie głosu kobiet i ich perspektywy?

Joanna Niemirska, aktorka teatralna i filmowa, przeczyta wybrane przez siebie wiersze z kolekcji.

Spotkanie poprowadzi Maria Świetlik z fundacji Wolnej Lektury, redaktorka kolekcji.

Publikacje chcemy udostępnić dzięki społecznościowej zbiórce — zachęcamy do włączenia się drobną wpłatą w to upamiętnienie: https://wolnelektury.pl/wesprzyj/teraz/kolekcja-zydowska-80-rocznica-powstania/

Można także wpłacić bezpośrednio na konto:
Fundacja Nowoczesna Polska, ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
Nr konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
Wpłaty w USD: PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
Wpłaty w EUR: PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374; SWIFT: WBKPPLPP
Tytuł przelewu: Darowizna na Wolne Lektury – Poetki Zagłady

W kolekcji opublikujemy co najmniej 30 wierszy jako ebooki, dodamy do nich przypisy, ułatwiające zrozumienie odniesień historycznych młodszym czytelniczkom i czytelnikom, przygotujemy biogramy autorek. Nagramy również część wierszy (lub wszystkie — w zależności od sukcesu zbiórki) i opublikujemy jako audiobooki, dzięki czemu będą dostępne dla osób niewidomych i słabowidzących, a także z dysleksją i dysfunkcjami czytania, wynikającymi z zaburzeń uwagi (w tym ADHD).

Wszystkie utwory zostaną opublikowane na wolnej licencji, dzięki czemu każdy będzie mógł z nich korzystać na różne sposoby, np. w trakcie zajęć lekcyjnych, projektów artystycznych. Do kolekcji dodamy wybrane wiersze Zuzanny Ginczanki spośród już wcześniej opublikowanych na Wolnych Lekturach.

Kolekcja dialogów greckiego filozofa powiększyła się o nową pozycję. Od teraz znajdziecie na Wolnych Lekturach Protagorasa Platona w tłumaczeniu Władysława Witwickiego.

Jaka powinna być edukacja młodzieży? Czy koniecznie konserwatywno-tradycyjna? Czy użyteczność zdobywanej wiedzy w najprostszych sprawach życiowych i interesach to jedyne kryterium jej wartości? Dyskusje trwają — od starożytności. Kwestii tych dotyczy też Protagoras.