Dziś Sąd Rejonowy Lublin-Zachód wydał wyrok w sprawie śmierci Janusza Korczaka. Tę sprawę rozpoczęliśmy w maju 2012 roku, a więc niemal dokładnie 3 lata temu. Dziś sąd potwierdził, że Janusz Korczak zginął w 1942 roku, a za najbardziej prawdopodobny dzień uznał 7 sierpnia. Tym samym sąd uchylił wcześniejszy wyrok sądu powiatowego z 1954 roku, w którym datę uznania za zmarłego ustalono na 9 maja 1946 roku (co było powszechną praktyką w przypadku osób zaginionych w czasie wojny).
Chcielibyśmy ogromnie podziękować naszym adwokatom Joannie Woźniak i Adamowi Barbasiewiczowi, którzy prowadzili tę sprawę pro publico bono. To dzięki ich wysiłkom udało się doprowadzić tę sprawę do wyroku, choć nie było to łatwe (m.in. sąd zobowiązał nas do odnalezienia wszystkich potencjalnych spadkobierców Korczaka, co wiązało się z iście detektywistycznymi poszukiwaniami, i w czym ogromnie pomogli nam także czytelnicy serwisów społecznościowych)
Wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Mamy jednak nadzieję, że Skarb Państwa i Instytut Książki nie będą apelować przy tak oczywistym rozstrzygnięciu, i wyrok uprawomocni się szybko.
Przede wszystkim ogromnie cieszy nas, że mechanizmy prawa skutecznie zadziałały i obecnie stan prawa odpowiada historycznej prawdzie. Dotychczasowa praktyka uznawania daty śmierci Janusza Korczaka na rok 1942, kiedy było to potrzebne do obchodów Roku Korczakowskiego, ale już roku 1946, kiedy było to potrzebne do sprzedaży komercyjnym wydawcom licencji (bo dzięki temu czas obowiązywania praw majątkowych wydłuża się do 1 stycznia 2017), wydawała nam się niegodna publicznych instytucji.
Wyrok ten będzie miał także praktyczne skutki:
* Fundacja Nowoczesna Polska natychmiast po jego uprawomocnieniu rozpocznie digitalizację i udostępnianie utworów Korczaka, najpierw tych najbardziej poszukiwanych przez czytelników jak „Król Maciuś Pierwszy” czy „Kajtuś Czarodziej”. Wszystkie te utwory będą dostępne za darmo, dla każdego, do wykorzystania w dowolnym celu. Obecnie dostępne cyfrowe wydania Korczaka są niekompletne i nie umożliwiają dalszego wykorzystania.
* Docelowo chcielibyśmy opublikować komplet dzieł Korczaka – czy nam się to uda zależy od tego, czy uda się nam zebrać odpowiednią ilość pieniędzy. Już dziś uruchomiliśmy zbiórkę na wybrane książki. Zachęcamy do wpłacania.
* Wyrok ten oczywiście wpłynie nie tylko na nasze działania, ale w ogóle wszystkich, którzy chcą skorzystać z utworów Korczaka – wydać drukiem, wystawić na scenie, nakręcić film. Będą oni mogli to uczynić bez konieczności uzyskania zgody zarządzającego prawami autorskimi.
Mamy nadzieję, że dzięki nowym inicjatywom wydawniczym możliwym dzięki przejściu Korczaka do domeny publicznej uda się spopularyzować i wzmocnić pamięć o Starym Doktorze.
Na koniec jedna uwaga natury ogólnej: do tej sprawy nigdy nie doszłoby, gdyby Skarb Państwa prawidłowo zarządzał majątkowymi prawami autorskimi będącymi w jego posiadaniu. Obecnie majątkowe prawa autorskie po wszystkich osobach, które umierają bezpotomnie przechodzą na skarb państwa automatycznie, podobnie jak majątek trwały i ruchomy. Jednak państwo nie posiada ani katalogu swoich praw majątkowych, ani też spójnej polityki zarządzania nimi. Naszym zdaniem sprawa Korczaka powinna skłonić Sejm do zajęcia się tym problemem, a Skarb Państwa do szybkiej inwentaryzacji.
Informacje prawne: sprawa miała miejsce w I Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego Lublin-Zachód, sygnatura akt I Ns 700/12
Książka ta zaopatrzona jest w podtytuł Trzy rozprawy z historii naturalnej pesymizmu. Friedrich Paulsen mówi w niej o trzech postaciach – filozofie Schopenhauerze, tytułowym bohaterze Hamleta oraz Mefistofelesie z Fausta J.W. Goethego.
