Od dziś na Wolnych Lekturach znajdziecie nową kolekcję – Podróż do rzeczywistości. Powstaje ona w ramach nowego projektu, który realizujemy w partnerstwie z Biblioteką Narodową w latach 2021-2023, dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. W kolekcji znajdą się utwory z zakresu szeroko pojętej literatury faktu – pierwsze reportaże i powieści reporterskie, wspomnienia z podróży oraz ważnych wydarzeń. Opublikujemy także kolejne utwory w ramach kolekcji Literatura dla dzieci i młodzieży.

Reportaż uchodzi za stosunkowo młody gatunek – wykształcił się w XIX wieku, w Polsce stawał się coraz bardziej popularny od XX wieku, obecnie również cieszy się ogromnym zainteresowaniem zarówno wśród twórców, jak i czytelników. W ramach projektu „Literatura wobec rzeczywistości – nowe kolekcje na Wolnych Lekturach” chcemy opublikować utwory będące przodkami reportażu, próbami reporterskimi, noszącymi cechy tego gatunku. W tym roku sięgniemy m.in. po teksty Ksawerego Pruszyńskiego, Tytusa Chałubińskiego i Pauliny Ratuld-Rakowskiej. Przy wyborze tekstów do projektu skorzystaliśmy z pomocy ekspertów z Uniwersytetu Warszawskiego – dr. hab. Przemysława Pietrzaka (literatura faktu) oraz prof. Janiny Papuzińskiej (literatura dla dzieci i młodzieży).

Zapraszamy do lektury pierwszej książki z kolekcji: Polskiego strajku autorstwa Haliny Krahelskiej.

Książka ta jest świadectwem potężniejącego w drugiej połowie lat 30. XX wieku buntu robotników przeciw wyzyskowi i niemal feudalnym stosunkom w zakładach pracy. Jest to powieść-reportaż, z dynamiczną akcją, z portretami działaczy związkowych, agentów policji, urzędników i fabrykantów. Są liczne postaci kobiet i wstrząsający wątek traktowanej zwyczajowo przemocy seksualnej w zakładzie pracy. Widzimy sztywność ról społecznych, nici powiązań i wzajemnej usłużności w obrębie klas wyższych, a więc mechanizmy, które powodowały, że ochrona praw robotników przez powołane do tego urzędy państwowe nie mogła być skuteczna. Niektóre fragmenty noszą charakter gorzkiej satyry na stosunki społeczno-polityczne w schyłkowym okresie rządów obozu piłsudczyków.

Ostatnia część książki nawiązuje do świeżych wówczas i głośnych wydarzeń w krakowskiej fabryce opon ,,Semperit”. W marcu 1936 roku protest przeciw niskim płacom został krwawo stłumiony przez policję, a jednak pracownikom udało się osiągnąć spełnienie ich postulatów. Pomimo ujęcia tych faktów w formę powieściową, nakład Polskiego strajku został w roku 1937 skonfiskowany przez cenzurę, a Krahelskiej wytoczono proces: wprawdzie pisarka została uniewinniona od zarzutu zniewagi wojewody krakowskiego i okręgowego inspektora pracy, ale skazano ją na grzywnę w wysokości tysiąca złotych za obrazę policji państwowej.

Po wojnie tylko raz doszło do wznowienia powieści. We współczesnej Polsce działalność i twórczość Haliny Krahelskiej zostały zapomniane, a niewątpliwie zasługują, by przywrócić je naszej pamięci.

Była autorką wielu książek socjologicznych m.in. Praca kobiet w przemyśle współczesnym (wyd. 1932). Jednakże pisząc ,,Polski strajk” wolała ,,zamiast artykułu rojącego się od liczb” obrać formę literacką, aby ,,zawarte tu dzieje dosięgły łatwiej umysłów i serc obywateli Rzeczypospolitej” (jak uzasadniała we wstępie). Stosunki w znanych jej ośrodkach przemysłu polskiego ukazała na przykładzie fikcyjnej fabryki trykotaży ,,Szpilka”.

Opracowane redakcyjne: Agnieszka Stawiarska, Aleksandra Sekuła, Paulina Choromańska, Aleksandra Kopeć-Gryz, Julia Stefaniak.

Projekt pn. „Literatura wobec rzeczywistości – nowe kolekcje na Wolnych Lekturach” realizowany jest w ramach Programu Kultura cyfrowa w latach 2021-2023.
Budżet projektu: 590 227,00 zł.
Dofinansowanie ze środków MKDNiS: 469 227,00 zł.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Partner projektu: