Na Wolnych Lekturach udostępniliśmy powieść, w której po raz pierwszy pojawiło się w języku polskim słowo „samolot” – Samolotem dookoła świata Władysława Umińskiego.
Korzystając z przełomowego wynalazku — spalinowej maszyny latającej — grupa przyjaciół wyrusza w podróż dookoła świata. Szlak wyprawy wiedzie przez Amerykę Północną, gdzie odwiedzają plemiona indiańskie, następnie kierują się w stronę bieguna północnego. W Azji spotykają mnichów buddyjskich z samym dalajlamą na czele i lecą ku Himalajom. W Indiach podróżują na słoniach i biesiadują z indyjskim księciem.
Powieści tej język polski zawdzięcza słowo „samolot” (w miejsce dawniej używanego określenia „aeroplan”). Całość napisana z polotem, dynamiczna fabuła nie pozwala się oderwać, a szczegóły geograficzne podane są rzetelnie, co pokazuje, że autor doskonale się przygotował i opisał miejsca i zjawiska w taki sposób, jakby sam uczestniczył w wyprawie. Biorąc pod uwagę fakt, że w 1920 roku nie było internetu, telewizji, a w większości polskich domów nawet radia, powieść Umińskiego mogła być jednym z niewielu sposobów na „podróż dookoła świata” w wyobraźni, przefiltrowaną przez polską wrażliwość i ukazaną z polskiej perspektywy. Należy do niej zaliczyć również fascynację Stanami Zjednoczonymi, amerykańskimi wynalazcami i milionerami, tak charakterystyczną dla Polaków przez całe dziesięciolecia.
Władysław Umiński (1865–1954) urodził się Przedeczy (Królestwo Polskie), jako syn artysty-malarza i nauczycielki. Od najmłodszych lat przejawiał fascynację nauką i techniką. Po ukończeniu studiów przyrodniczych, równolegle do pracy w Bibliotece Politechniki Warszawskiej i w przedsiębiorstwie budującym studnie artezyjskie, zaczął konstruować modele statków latających według własnych pomysłów. Debiutował w 1894 r. powieścią Żegluga powietrzna. Jego twórczość pisarska obejmowała trzy główne grupy: powieść przygodową, powieść fantastycznonaukową i odczyty popularnonaukowe. Nazywany polskim Juliuszem Verne’em, razem z Jerzym Żuławskim (i innymi) kładł podwaliny pod XX-wieczną polską literaturę science fiction. Był autorem ponad 30 książek i publikacji. Po II wojnie światowej zrewidował swoją wiarę w naukę i technikę, dostrzegając zagrożenia płynące z odwrócenia uwagi od aspektów duchowych i moralnych.
Powieść Samolotem dookoła świata powstała w 1909 r. i na początku była publikowana w tygodniku „Przyjaciel Dzieci”. W 1911 r. powieść ukazała się w formie książkowej nakładem lubelskiego wydawnictwa Michała Arcta. Zachęcamy do lektury.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Rafał Dylong, Aleksandra Sekuła, Aleksander Skrzekut.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
