13 listopada przypada 101. rocznica przyznania literackiej Nagrody Nobla Stanisławowi Reymontowi, który jako drugi Polak otrzymał to wyróżnienie. A dla uczczenia 100. rocznicy śmierci pisarza Senat RP ustanowił 2025 rok Rokiem Władysława Stanisława Reymonta. Dlatego nie ma lepszej okazji, żeby na Wolnych Lekturach opublikować kolejne dzieło tego autora .

Bunt Reymonta to baśń i antyutopia, będąca krytyką postawy rewolucyjnej, korelująca z politycznymi przekonaniami autora (a nawet jego lękami) wobec działań tej formy — właśnie — buntu. Znaczącą inspiracją dla autora była też bez wątpienia biblijna Księga Wyjścia.

Jej bohaterem jest Reks, pies, służący niegdyś we dworze, wygnany z niego za zagryzienie szczeniąt tamtejszych jamników oraz kradzież mięsa. Dotkliwie pobity przez gospodynię zostaje przyjęty przez społeczność podwórkowych zwierząt. Kolejne występki Reksa powodują, że zostaje nań nałożony wyrok śmierci przez dwór i jego otoczenie, dlatego pies musi schronić się na bagnach i w puszczy. Wkrótce wygnańczy los, obserwowana — i doświadczona — przemoc ludzi wobec zwierząt, wspomnienia dawnych czasów oraz chęć zemsty na człowieku, budzą w nim myśl o zbuntowaniu trzód, a nawet mieszkańców lasu. Przypadkowy pokaz siły z groźnym przeciwnikiem legitymuje Reksową pozycję przywódcy i zaczyna się bunt zwierząt wobec opresji człowieka, a także droga do swoistej Ziemi Obiecanej.

Pierwsze recenzje tekstu Reymonta nie były mu przychylne, sam autor ponoć też nie był zadowolony ze swojego dzieła. W okresie PRL-u książka została zakazana przez władze PRL-u. Utwór został na lata zapomniany.

Prócz antyutopijnej wizji buntu uciemiężonych zwierząt wobec sprawcy — człowieka — interesujące są również wątki łączące utwór z Folwarkiem zwierzęcym Orwella. Warto zauważyć, że powieść brytyjskiego literata, klasyk literatury dystopijnej, powstała dopiero w latach 40. XX wieku, czyli około 20 lat po utworze Reymonta. Choć nie ma na to bezpośrednich dowodów, istnieją spekulacje, że Orwell mógł znać utwór polskiego noblisty. Literaturoznawcy biorą również pod uwagę teorię, jakoby obaj autorzy zainspirowali się XIX-wiecznym tekstem o buncie zwierząt, napisanym przez ukraińskiego poetę Mykołę Kostomarowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.