22 kwietnia przypada rocznica śmierci Piotra Chmielowskiego, historyka literatury, encyklopedysty, tłumacza, profesora Uniwersytetu Lwowskiego. Chmielowski był tłumaczem powieści Lata nauki Wilhelma Meistra oraz Lata wędrówki Wilhelma Meistra, czyli wyrzekający się Goethe’go. Druga część dostępna jest od dziś na Wolnych Lekturach.

Lata wędrówki… to utwór o szkatułkowej konstrukcji, stylistycznie zawieszony w intelektualnej przestrzeni pomiędzy brazylijską telenowelą a esejem filozoficznym — gdyby nie był to wczesny romantyzm, powieść z powodzeniem mogłaby uchodzić za postmodernistyczną.

Głównym wątkiem powieści jest Entsagung (z niem. „wyrzeczenie się”) dotychczasowego życia i podążanie ku nowemu. W konsekwencji tej decyzji bohater odbywa długą, pełną niezwykłych przygód, podróż, w trakcie której doświadcza intensywnie zjawisk świata zewnętrznego, a jednocześnie dowiaduje się wiele o sobie samym. Tekst należy do gatunku Bildungsroman (z niem. „powieść o formowaniu się”), opowiada o dojrzewaniu jednostki, przedstawiając psychologiczne, moralne i społeczne aspekty kształtowania się osobowości Wilhelma Meistra. Istotną rolę w tej przemianie — odkrywaniu i konstruowaniu własnego „ja” przez bohatera — odgrywa jego przynależność do tajemniczego związku innych „wyrzekających się” przyjaciół, zarówno osób poznanych przez Wilhelma wcześniej, jak i spotykanych w różnych zakątkach świata w trakcie jego awanturniczych wojaży.

Lata wędrówki Wilhelma Meistra… to czwarta, dość późna, powieść Johanna Wolfganga von Goethego. Jest ona kontynuacją Lat nauki Wilhelma Meistra. Pierwotny tekst powstał w latach 90. XVIII w., jednak pierwsze wydanie ukazało się dopiero w 1821 r., a kolejne — znacznie zmienione — osiem lat później. Nowatorska, bardzo złożona i trudna niekiedy w interpretacji struktura utworu zawiera wiele odrębnych opowiadań i nowel, łączących klasyczną narrację z elementami powieści epistolarnej oraz fragmentami poetyckimi. Autor wzbogaca tę literacką ramę zawiłą symboliką, zaczerpniętą z Biblii, ale także z lokalnego folkloru i znanych baśni (puzderko, kluczyk, wróżki czy liliputy). Warto zaznaczyć, że w opinii wielu literaturoznawców dzieło Goethego uchodzi za najbardziej osobisty utwór niemieckiego poety. Sam autor w liście do Christopha Ludwiga Friedricha Schultza z 19 czerwca 1829 r. pisze, że ma nadzieję, iż lata jego podróży dały odbiorcy do myślenia oraz dzieli się z nim następującą refleksją: „Życie ostatecznie przypomina księgi Sybilli: staje się coraz bardziej wartościowe, w miarę jak pozostaje go mniej”.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Monika Kępska, Elżbieta Sekuła.

Piotr Chmielowski

Chmielowski przez 24 lata byłe profesorem języka polskiego w gimnazjum męskim J. Pankiewicza w Warszawie. Współpracował z „Przeglądem Tygodniowym”, „Biblioteką Warszawską”, „Opiekunem Domowym”, „Pamiętnikiem Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, „Niwą”, „Przeglądem Pedagogicznym”, „Rodziną i Szkołą”, „Poradnikiem dla Dorosłych”, „Biblioteką Arcydzieł Literatury Polskiej i Obcej”. Był również encyklopedystą oraz członkiem komitetu redakcyjnego Encyklopedii Wychowawczej wydanej w latach 1900–1914. Wykładowca Uniwersytetu Latającego w Warszawie. W latach 1882–1897 był redaktorem „Ateneum”. Szczególnie był zainteresowany polską literaturą romantyczną i pozytywistyczną; zajmował się również pedagogiką, historią wychowania, historią filozofii oraz krytyką literacką. Opracował obszerną biografię Mickiewicza – Adam Mickiewicz. Zarys biograficzno-literacki. Jako pierwszy docenił znaczenie twórczości Narcyzy Żmichowskiej i Stanisława Wyspiańskiego. Stworzył naukowe podstawy metod badawczych historii literatury; przedstawił także zasady krytyki literackiej.

Był autorem ponad 2100 prac i artykułów. Wśród nich znajdziemy: Kobiety Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego, Geneza Fantazyi, szkic psychologiczny, Co wychowanie z dziecka zrobić może i powinno, Autorki polskie wieku XIX, Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzno-literacki, Historya literatury polskiej (6 tomów), Dzieje krytyki literackiej w Polsce.

Wpis został przygotowany w oparciu o artykuł Wikipedii.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.