Kolekcja dialogów Platona w tłumaczeniu Władysława Witwickiego znajdująca się na Wolnych Lekturach powiększyła się o kolejna pozycję. Od dziś w naszej Biblioteczce filozoficznej dostępny jest najbardziej wymagający i enigmatyczny z tekstów Platona – Parmenides.

Czym jest zagadkowe „Jedno”, nad którym zastanawiają się rozmówcy w drugiej części dialogu? Czy jest czysto językowym abstraktem, który błędnie traktują jak realnie istniejący byt? Dlaczego autor nie zajmuje stanowiska wobec licznych paradoksów, jakie wysnuwają z założeń na temat owego Jedna?

Według niektórych Parmenides, napisany w późnym okresie twórczości Platona, stanowi rodzaj zgryźliwego żartu, splątanej łamigłówki dla czytelników, której rozwiązania sam autor nie znał i nie szukał. Według innych miał być rodzajem materiału do ćwiczeń z rozumowania dla uczniów szkoły Platońskiej, Akademii. A może to szyderstwo z wadliwych, zdaniem autora, rozumowań i wniosków szkoły eleatów? Jeszcze inni przyjmują, że zupełnie poważnie przedstawia poglądy Parmenidesa z Elei i jego uczniów, a kłopotliwe Jedno oznacza byt absolutny, którym w ich poglądach jest świat jako całość: cały, jedyny i niepodzielny, stały i nieruchomy, wieczny, niestworzony i niezniszczalny.

W niemal wszystkich napisanych przez Platona dialogach filozoficznych występuje postać Sokratesa. W dialogach wczesnych, zwanych sokratejskimi, wygłaszane przez tę postać poglądy relacjonują stanowisko Sokratesa lub też są ich autorską interpretacją. W dialogach okresu średniego oraz okresu późnego, do których należy Parmenides, literacki Sokrates przekazuje idee Platona, stopniowo przestaje pełnić rolę głównego mówcy, a w ostatnim i najobszerniejszym, w Prawach, już nie występuje.

Dialog przetłumaczył Władysław Witwicki, znawca kultury starożytnej, autor przekładu niemal całości dzieł Platona. Pierwszy z przetłumaczonych przez niego dialogów — Uczta — został wydany w 1909 roku. Władysław Witwicki do końca życia zajmował się tłumaczeniem i objaśnianiem dzieł Platona, a jego przekłady są głęboko zakorzenione w kulturze polskiej i uznaje się je za wybitne.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Kopeć-Gryz, Wojciech Kotwica.