Prometeusz rozpętany to liryczny dramat wierszowany autorstwa Percy’ego Bysshe Shelleya, powstały w 1820 roku. Tekst inspirowany jest niezachowaną do naszych czasów tragedią Ajschylosa pod tym samym tytułem; angielski poeta odchodzi jednak od greckiego pierwowzoru – jego Prometeusz pokazany jest jako człowiek pełen dobroci, działający w sposób wysoce etyczny; nie ma w nim pychy ani chęci zemsty. Książka od dziś dostępna jest w Biblioteczce polonisty.

Historia przedstawiona przez Shelleya  opowiada o uwolnieniu tytana, ale – inaczej niż u Ajschylosa – nie kończy się pojednaniem pomiędzy Zeusem a Prometeuszem, lecz strąceniem z tronu najważniejszego z helleńskich bogów. Ten dramaturgiczny wybór jest odzwierciedleniem charakterystycznej dla romantyzmu wizji, zgodnie z którą bunt przeciw tyranowi musi doprowadzić do jego obalenia. Prometeusz, symbol ludzkości i ofiary za nią, przykuty jest do skały Kaukazu, gdzie sęp pożera jego odrastające codziennie wnętrzności. Znosi godnie swoja mękę z nadzieją na jej zakończenie, gdy Zeus (uosobienie zła) zostanie, zgodnie z przepowiednią, wygnany przez siły dobra. Ostatecznie zostaje on zdetronizowany przez Demogorgona, symbolizującego wieczność, a Prometeusza z okowów wyzwala Herakles, wcielający nadludzką siłę. Tytan poślubia ukochaną Azję (symbol natury), rozpoczynając tym samym panowanie dobra i miłości na świecie.

Początkowo Prometeusz rozpętany składał się z trzech aktów, jednak później poeta dołączył jeszcze jeden, przypieczętowując ostatecznie triumf tytułowego bohatera. Poza nowatorskim podejściem do samego mitu warto również zwrócić uwagę na język poetycki dramatu, pełen metafor, neologizmów i erudycyjnych odniesień do topiki antycznej.

Prometeusz rozpętany jest swoistą kontynuacją tragedii Ajschylosa, a zarazem najwznioślejszym dziełem Shelleya. Bogaty w symbole i alegorie dramat przemyca nierzadko treści anarchistyczne i ateistyczne, mówi o wyzwoleniu człowieka spod władzy państwa, religii i nierówności społecznych — w ten oto sposób poeta buduje autorską, utopijną wizję świata wolnych ludzi.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Aleksandra Kopeć-Gryz, Wojciech Kotwica, Elżbieta Sekuła.

Publikację dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Partner projektu