21 lipca 1888 w Kopenhadze zmarła Victoria Benedictsson, szwedzka pisarka, uważana, obok Augusta Strindberga, za najwybitniejszą przedstawicielkę szwedzkiej powieści realistycznej. Była autorką między innymi sztuk teatralnych. Jedną z nich przetłumaczyliśmy po raz pierwszy na język polski w ramach projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”. Dramat Rozmowy przez telefon w przekładzie Elżbiety Frątczak-Nowotny dostępny jest już na Wolnych Lekturach na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.

Pani Marta Oulie Sigrid Undset znana jest w historii literatury norweskiej jako powieść o zdradzie. Już pierwsze zdanie książki — „Byłam niewierna mężowi” — sygnalizuje ten często komentowany w ówczesnej Norwegii temat. Pierwsze polskie tłumaczenie powieści Fru Marta Oulie autorstwa Katarzyny Tunkiel dostępne jest już na Wolnych Lekturach. Przekład został wykonany w ramach projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej” i dostępny jest na Licencji Wolnej sztuki 1.3.

Od 1 października 2023 roku realizujemy projekt „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”, w ramach którego tłumaczymy na język polski osiem dzieł literackich z języka szwedzkiego oraz dwa z języka norweskiego. Dzięki temu przybliżymy polskim czytelnikom i czytelniczkom literatury klasycznej szwedzkie i norweskie autorki, których twórczość znajduje się już w domenie publicznej. Dziś na Wolnych Lekturach udostępniliśmy pierwsze tłumaczenie – zapraszamy do przeczytania tomu opowiadań Zdarzyło się po drodze Agnes von Krusenstjerna. Autorką pierwszego tłumaczenia na język polski tomu Händelser på vägen jest Justyna Czechowska.

Jako Wolne Lektury wzięliśmy udział w dyskusji pt. Warunki tłumaczenia klasyków w Polsce i w Ukrainie z Żanną Słoniowską (pisarka i tłumaczka), Marią Świetlik (dyrektorka ds. rozwoju fundacji Wolne Lektury), Marcinem Gaczkowskim (tłumacz z języka ukraińskiego na polski), Sofją Volkovetską, (tłumaczka z języka szwedzkiego na ukraiński), spotkanie prowadziła Justyna Czechowska (tłumaczka ze szwedzkiego i norweskiego na język polski).

Debata była częścią sympozjum pt. Selma Lagerlöf w Polsce i w Ukrainie – badania, nauczanie i tłumaczenia (Kraków 16-17 maja 2024). Całość współorganizowana była przez m.in. Uniwersytet Jagielloński i Svenska Akademien oraz Selma Lagerlöf-sällskapet (Towarzystwo Selmy Lagerlöf).

W trakcie spotkania rozważaliśmy zalety tworzenia nowych przekładów klasyki literatury. Sam termin, klasyka, już wywołał pewną dyskusję. Czy klasyka to książki, które są „dość stare”, by zasłużyć na to miano — czy współczesna książka może stać się klasyką już po kilku, kilkunastu latach? Wśród powodów, dla których warto zamawiać nowe przekłady, wymieniono m.in. brak dobrej jakości pełnych przekładów (te sprzed kilkudziesięciu lat często znacznie odbiegały od oryginału), czy zmianę wrażliwości językowej, czy krytycznej współczesnych odbiorczyń i odbiorców. Rozmawialiśmy też o sposobach wspierania tłumaczek i tłumaczy, m.in. poprzez zwiększanie widoczności ich wkładu, tak jak robimy to na Wolnych Lekturach. W tej części spotkania przedstawiliśmy projekt Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej. Ten projekt jest przykładem tego, jak tworzyć przyjazne warunki pracy dla osób tłumaczących z i na tzw. małe języki Europy, a dofinansowany został ze środków Komisji Europejskiej. W ramach projektu powstanie 10 nowych przekładów, w tym powieści noblistki Selmy Lagerlöf pt. En herrgardssagen. Jest to właśnie przypadek książki, która została przełożona na polski już w 1910 roku (jako Cmentarna lilja), jednak był to przekład niepełny, zgodnie z obowiązującą wtedy praktyką pomijający fragmenty tekstu, jeśli w opinii tłumaczki byłyby mało zrozumiałe dla czytelników. Nowego przekładu podjęła się, organizatorka sympozjum, Justyna Czechowska. W spotkaniu wzięła udział także druga tłumaczka z projektu, Paulina Rosińska, która pracuje nad polską wersją książek Astarte Karin Boye i Norrtullsligan Elin Wägner.

Wysłuchaliśmy też dwóch przekładów — na język polski i na język ukraiński — opowiadania szwedzkiej noblistki pt. Farmors predikan, które wykonały w ramach sympozjum zespoły najmłodszych tłumaczek i tłumaczy — studentek i studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zaprosiliśmy dr Martę Rey-Radlińską (Instytut Filologii Germańskiej UJ) wraz z jej grupą warsztatową do opublikowania ostatecznej wersji tłumaczenia na Wolnych Lekturach.

Po spotkaniu w rozmowach kuluarowych omówiliśmy pola przyszłej współpracy ze szwedzką e-biblioteką klasyki Litteraturbanken.

Projekt dofinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający dofinansowanie nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

W lutym 2023 roku złożyliśmy wniosek do programu Kreatywna Europa. Na wyniki musieliśmy czekać kilka miesięcy. W lipcu tego roku otrzymaliśmy informację o pozytywnej ocenie naszego wniosku i otrzymaniu dofinansowania na realizację projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”. Realizację projektu rozpoczęliśmy 1 października br. i potrwa on do października 2026 roku. Autorkami projektu są Paulina Choromańska, wiceprezeska Zarządu, oraz Maria Świetlik, dyrektorka ds. rozwoju.

Celem projektu jest przybliżenie polskim czytelnikom i czytelniczkom literatury klasycznej szwedzkich i norweskich autorek, których twórczość znajduje się już w domenie publicznej. W ramach projektu przetłumaczymy na język polski osiem dzieł literackich z języka szwedzkiego oraz dwa z języka norweskiego. Do projektu wybraliśmy twórczość dziewięciu nieżyjących autorek – siedmiu piszących po szwedzku, są to Victoria Benedictsson (zm. 1888), Karin Boye (zm. 1941), Sophie Elkan (zm. 1921), Agnes von Krusenstjerna (zm. 1940), noblistka Selma Lagerlöf (zm. 1940), Helena Nyblom (zm. 1926) i Elin Wägner (zm. 1949) oraz dwóch piszących po norwesku: Amalie Skram (zm. 1905) i noblistki Sigrid Undset (zm. 1949). Dzięki temu wprowadzimy do obiegu czytelniczego w języku polskim postaci i twórczości autorek z feministycznego nurtu literatury skandynawskiej.