Od 1 stycznia 2025 roku twórczość Zofii Nałkowskiej znajduje się w domenie publicznej. Na Wolnych Lekturach udostępniliśmy już do czytania tom Medaliony oraz powieść Granica. Od dziś Medaliony dostępne są również do słuchania. Opowiadania przeczytała Joanna Niemirska, a nagrania zrealizowało studio ArtRepublica Rafał Poławski.

Medaliony to złożony z ośmiu opowiadań cykl prozatorski autorstwa Zofii Nałkowskiej, opublikowany po raz pierwszy w 1946 roku. Autorka przedstawia losy ludzi — przede wszystkim Żydów — którzy podczas II wojny światowej doświadczyli prześladowań ze strony niemieckich nazistów, okupujących terytorium ówczesnej Polski.

Opowiadania prezentują rzeczywiste wydarzenia z czasów wojny (duszenie ludzi gazem w specjalnie przystosowanych samochodach, przerabianie tłuszczu pozyskanego ze zwłok ludzkich na mydło, znęcanie się moralne i fizyczne nad więźniami obozów koncentracyjnych etc.) w sposób zdecydowanie powściągliwy, z reporterską neutralnością — to zdystansowany, pozornie wręcz zimny opis, pozbawiony moralnego czy emocjonalnego komentarza. Tekst ma w zasadzie charakter paradokumentu, na co wskazuje chociażby obfite wykorzystywanie cytatów z rozmów i wywiadów, przeprowadzonych przez Nałkowską. Materiały do tego tomu zostały zgromadzone przez autorkę podczas jej pracy w Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Czytelnik opowiadań zebranych w Medalionach podczas ich lektury zostaje zawieszony gdzieś pomiędzy reportażem a raportem z badań antropologicznych lub socjologicznych. Cykl Zofii Nałkowskiej to jedno z pierwszych i zarazem najważniejszych świadectw zbrodni nazistowskich, popełnionych przez hitlerowców na terytorium okupowanej Polski.

Przy torze kolejowym — opowiadanie zawarte w tomie Medaliony — jest lekturą uzupełniającą dla uczniów liceum i technikum.