Od dziś Chłopi Władysława Reymonta w całości dostępne są na Wolnych Lekturach jako audiobook – właśnie udostępniliśmy części Wiosna oraz Lato. Jednym z patronów 2025 roku jest właśnie Władysław Reymont, więc tym bardziej zachęcamy do odsłuchania tej powieści, którą przeczytała Joanna Domańska.
Chłopi Władysława Stanisława Reymonta to realistyczna, społeczno-obyczajowa powieść opowiadająca o życiu mieszkańców wsi Lipce. Utwór ukazywał się pierwotnie w odcinkach w „Tygodniku Ilustrowanym”, w latach 1902–1908. Począwszy od 1904 roku warszawskie wydawnictwo Gebethnera i Wolffa rozpoczęło publikację kolejnych tomów Chłopów. W 1904 roku ukazały się dwie pierwsze części, Jesień oraz Zima. Dwa lata później wyszedł trzeci tom, Wiosna, a zamykające całość Lato trafiło do czytelników w 1909 roku.
Akcja Chłopów rozgrywa się na przestrzeni roku, wpisując życie bohaterów w cykl zmieniającej się przyrody. Jej główną oś fabularną stanowią losy rodziny Borynów. Historyczny czas opisywanych wydarzeń nie został przez Władysława Reymonta wskazany wprost, ale na podstawie padających w powieści informacji możemy w przybliżeniu sytuować go na przełom XIX i XX wieku. Brak konkretnej daty przy jednoczesnym powiązaniu fabuły z rytmem rocznym, wyznaczanym z jednej strony przez przemiany natury (i związany z nimi ściśle harmonogram prac na roli), a z drugiej przez następujące kolejno święta liturgiczne, pozwoliły Reymontowi stworzyć wrażenie, że akcja powieści lokuje się poniekąd poza czasem, jest czymś ciągłym i powtarzalnym. Chłopi zawierają jednak nawiązania do konkretnych wydarzeń, np. do powstania styczniowego. Władysław Reymont nie określił także dokładnie miejsca akcji. Nie należy bowiem utożsamiać wsi powieściowej z rzeczywistą wsią Lipce (obecnie nazywaną Lipcami Reymontowskimi) — jej topografia jest zupełnie inna, a ponadto w pobliżu Lipiec biegła kolej warszawsko-wiedeńska, mająca znaczący wpływ na życie mieszkańców, o czym w powieści nie ma wzmianki. Powieściowe rozplanowanie wsi jest charakterystyczne dla wielu wsi regionu łódzkiego. Na literackie Lipce możemy zatem, mimo całej ich specyfiki, patrzeć jak na reprezentację świata wsi centralnej Polski.
Chłopi to pierwsze tak wnikliwe studium życia wsi w literaturze polskiej. Nie bez przyczyny powieść Władysława Reymonta pojawiła się w tym właśnie momencie — okres Młodej Polski to czas wielkiej fascynacji artystów i literatów kulturą i życiem ludności wiejskiej. Na fali tego zjawiska, określanego niekiedy jako „chłopomania”, przedstawiciele inteligencji, młodopolscy artyści decydowali się na związki małżeńskie z wiejskimi kobietami (np. malarz Włodzimierz Tetmajer czy poeta Lucjan Rydel). Powieść Reymonta jest jednak świadectwem znacznie głębszego i dojrzalszego zainteresowania środowiskiem wiejskim. Pisarz starał się przedstawić je wnikliwie i naturalistycznie. Dostrzegł, jak bardzo zróżnicowana jest społeczność wiejska i zdemaskował mit o chłopskiej jedności.
Chłopi od razu wzbudzili entuzjazm krytyków i powieść szybko została przetłumaczona na język ukraiński i rosyjski. W 1912 wyszło wydanie niemieckie, otwierając drogę kolejnym tłumaczeniom i przyczyniając się do sukcesu powieści na zachodzie Europy. W 1924 za powieść Chłopi Władysław Stanisław Reymont został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Polski pisarz w konkurencji o tę najbardziej prestiżową nagrodę literacką świata wyprzedził tak wybitnych autorów z listy nominowanych, jak Maksym Gorki, Tomasz Mann i Thomas Hardy. Kapituła nagrody określiła Chłopów jako „wybitny epos narodowy”. Była to druga w historii Nagroda Nobla dla polskiego autora — pierwszą otrzymał w 1905 roku Henryk Sienkiewicz.
Dofinansowano ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
