21 lipca 1888 w Kopenhadze zmarła Victoria Benedictsson, szwedzka pisarka, uważana, obok Augusta Strindberga, za najwybitniejszą przedstawicielkę szwedzkiej powieści realistycznej. Była autorką między innymi sztuk teatralnych. Jedną z nich przetłumaczyliśmy po raz pierwszy na język polski w ramach projektu „Feministyczne inspiracje. Popularyzacja skandynawskiej literatury feministycznej”. Dramat Rozmowy przez telefon w przekładzie Elżbiety Frątczak-Nowotny dostępny jest już na Wolnych Lekturach na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.

Ta krótka sztuka teatralna przedstawia dość nietypowy wieczór z życia siedemnastoletniej Siri, która po śmierci rodziców trafia do domu bogatego wuja, gdzie czuje się bardzo samotna. Dzięki zabawnemu zbiegowi okoliczności zyskuje jednak przyjaciela.

Kiedy kurtyna się podnosi, dziewczyna siedzi sama i pisze. Dzwoni telefon, a w słuchawce odzywa się mocno ochrypły głos jej przyjaciela, Karla. To będzie długa rozmowa. Siri opowiada mu o swojej kuzynce Idzie i o jej narzeczonym Birgerze. Mówi też, że będzie wieczorem sama w domu — wszyscy pozostali idą na bal. Ale Siri nie będzie sama. Wkrótce nieoczekiwaną wizytę składa ukochany krewnej, Birger. Udaje mu się nakłonić Siri, aby opowiedziała mu o sobie samej — o samotności po śmierci rodziców, pracy i marzeniach na przyszłość. Sam z kolei mówi o swej zmarłej matce i wyjawia dziewczynie, że zamierza zerwać zaręczyny z Idą.

Po długiej wymianie zdań Siri ostatecznie zdaje sobie sprawę, że to wcale nie z Karlem rozmawiała wcześniej przez telefon — głos w słuchawce należy do Birgera, o czym świadczy także jego wiedza na temat Siri i jej spraw. Ich rozmowa zostaje jednak przerwana, gdy pozostali wracają do domu z balu. Jak zachowa się Birger? W Rozmowach przez telefon nic nie jest do końca jednoznaczne, dlatego rozwiązanie zagadki pozostawiamy czytelnikom…

Premiera sztuki miała miejsce w 1887 roku w Dramaten — Królewskim Teatrze Dramatycznym w Sztokholmie. Victoria Benedictsson zadebiutowała tą jednoaktówką jako dramatopisarka. Znakomite recenzje ukazały się w niemal całej szwedzkiej prasie, a recenzent „Stockholms Dagblad” zaliczył sztukę do najlepszych w swoim gatunku. Powszechnie podkreślano zabawną intrygę, naturalne dialogi i świetne przedstawienie charakterów bohaterów — szczególnie młodziutkiej Siri. Autor recenzji zachęcał pisarkę do kontynuowania twórczości scenicznej.

Niewątpliwie do sukcesu jednoaktówki przyczyniła się też znakomita gra wybitnej szwedzkiej aktorki, Ellen Hartman, występującej w roli Siri. Sztuka były grana z powodzeniem przez wiele lat w teatrach całej Szwecji.

O Autorce

Szwedzka pisarka, Victoria Benedictsson, przyszła na świat 6 marca 1850 roku w Skanii, a zmarła 21 lipca 1888 roku w Kopenhadze. Pisała pod pseudonimem Ernst Ahlgren.

W młodości pragnęła zostać malarką, ale ojciec sprzeciwił się jej planom. Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od niej mężczyznę, małżeństwo okazało się jednak nieszczęśliwe. W następstwie poważnej choroby, która przykuła ją do łóżka, Benedictsson skierowała swoje twórcze zainteresowanie w stronę pisarstwa. W 1884 ukazał się pierwszy zbiór jej opowiadań, a rok później pierwsza powieść Pengar (Pieniądze), w której znalazło się wiele wątków autobiograficznych. W późniejszych tekstach często poruszała aktualne problemy społeczne, wypowiadając się krytycznie o społeczeństwie, w którym status kobiety definiowało małżeństwo.

Znudzona banalnym małżeństwem, Benedictsson wyjechała do Kopenhagi, gdzie w 1886 roku, dzięki swoim sukcesom literackim, poznała duńskiego krytyka i literaturoznawcę Georga Brandesa. Miała z nim krótki romans — podziwiała go i zakochała się w nim, jednak on nie odwzajemniał jej uczucia. Aby zaimponować kochankowi, napisała swoją drugą powieść, inspirowaną Dekameronem Boccaccia, Fru Marianne (Pani Marianne). To opowieść o żonie, która wyrasta z młodzieńczych romantycznych wyobrażeń i znajduje spełnienie w dzieleniu się pracą i obowiązkami z mężem.

Nieszczęśliwa miłość do Brandesa była prawdopodobnie przyczyną samobójstwa szwedzkiej pisarki – świadczą o tym jej listy i dzienniki. Po dwukrotnej próbie samobójczej, w 1888 roku w pokoju hotelu Leopold w Kopenhadze Victoria Benedictsson podcięła sobie brzytwą tętnicę szyjną. Została pochowana na cmentarzu w stolicy Danii, a na jej nagrobku wyryto słowa: Sanning och Arbete (Prawda i Praca).

Victoria Benedictsson uważana jest, obok Augusta Strindberga, za najwybitniejszą przedstawicielkę szwedzkiej powieści realistycznej. W swoich książkach często opowiada o nieszczęśliwych małżeństwach, różnicy wieku między mężem i żoną, prawach małżonki i — szerzej — o kwestii kobiecej.

O Tłumaczce

Elżbieta Frątczak-Nowotny — tłumaczka z języków skandynawskich: szwedzkiego, duńskiego i norweskiego. Ukończyła studia magisterskie na uniwersytecie w Sztokholmie: filologia nordycka, literaturoznawstwo i filmoznawstwo. Tłumaczy dramaty, literaturę, eseje, jest również tłumaczką audiowizualną. Współpracuje z redakcją „Dialogu”. Za przekłady dramatów skandynawskich otrzymała w 2004 roku nagrodę Zaiksu, a w 2018 Brązowy Medal Gloria Artis.

Wybrane tłumaczenia
Dramaty:
Jon Fosse, m.in.: Sen o jesieni, Letni dzień, Ktoś przyjdzie, Imię, Zima
Thomas Vinterberg/Mogens Rukov Uroczystość
Peter Asmussen Plaża, Słoneczny pokój, Za chwilę
Peter Lollike Living Dead
Astrid Saalbach Czerwone i zielone
Henrik Ibsen Dzika kaczka
Arne Lygre Zanikam
Lars Noren O miłości, Terminal 7
Agneta Pleijel Schulz goes Kafka
Majgull Axelsson Lisa-Louise
Jonas Hassen Khemiri Pięć razy Bóg

Powieści:
Kristina Sandberg Urodzić dziecko, Być rodziną
Anne Swärd Vera
Jonas Hassen Khemiri Wszystko czego nie pamiętam
John Ajvide Lundqvist, m.in. Ludzka przystań, Wpuść mnie
Peter Hoeg Efekt Susan
Tove Ditlevsen Twarze
Dorthe Nors Lusterko, ramię, kierunkowskaz, zbiór esejów: Słone łąki, a także opowiadania do tomu Skandynawska zima

Cykle kryminałów m.in. Lizy Marklund, Christoffera Carlssona, M.K.Krefelda, Katrine Engberg.

Literatura faktu:
Gellert Tamas Mężczyzna z laserem
Kjetil Stensvik Østli Policjanci i złodzieje

W 2024 roku przełożyła dla Wolnych Lektur sztukę teatralną Victorii Benedictsson I telefon (polski tytuł: Rozmowy przez telefon). Jest to pierwsze tłumaczenie tego tekstu na język polski.

Projekt dofinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający dofinansowanie nie ponoszą za nie odpowiedzialności.