Udostępniliśmy dziś czytelnikom i czytelniczkom Wolnych Lektur kolejną powiastkę filozoficzną Woltera. Białe i czarne rozgrywa się w egzotycznej scenerii Persji i Indiii i osnuta jest wokół koncepcji irańskiego dualizmu.

Główny bohater, młody Rustan, jest synem perskiego arystokraty z prowincji Kandahar. Rodzina Rustana zaplanowała już jego małżeństwo z odpowiednią panną, kiedy na nieszczęście na wielkim targu w Kabulu młodzieniec spotyka księżniczkę Kaszmiru. Przybyła tam ze swym ojcem, poszukującym skradzionych mu ze skarbca dwóch najcenniejszych przedmiotów: wielkiego diamentu z wyrytym wizerunkiem jego córki oraz dzirytu o nadzwyczajnych własnościach. Stary książę nie wie, że broń i diament ukradł jego fakir, który wręczył je księżniczce, przykazując, by troskliwie ich strzegła, gdyż od nich zależy jej los.

Rustan i księżniczka zakochują się od pierwszego wejrzenia. Kiedy nadchodzi czas odjazdu, księżniczka na znak swej miłości wręcza Rustanowi diament, a młodzieniec przyrzeka odwiedzić ją potajemnie w Kaszmirze. Rustan zwierza się ze swych zamiarów dwóm ulubionym, wiernym służącym, ale każdy z nich ma odmienne zdanie. Jasnoskóry, spokojny i rozważny Topaz usiłuje odwieść go od wyjazdu i zniweczenia rodzinnych planów małżeńskich, co pogrążyłoby w rozpaczy rodziców Rustana i przyszłej panny młodej. Ciemnoskóry, żwawy i niefrasobliwy Heban, przeciwnie, umacnia swego pana w decyzji i usuwa wszelkie skrupuły. Po zdobyciu pieniędzy na długą podróż i zasięgnięciu porad u dwu wyroczni, których zagadkowe odpowiedzi Topaz i Heban jak zwykle interpretują w odmiennym duchu, Rustan z grupką służby wyrusza w drogę.

Niespodziewanie na pierwszym postoju za Kabulem Topaz i Heban znikają z karawany. W wędrówce do Kaszmiru gromadka napotyka na trudne do pokonania przeszkody i dziwne wydarzenia, podczas których Rustan wspomina obu wiernych służących…

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Agnieszka Górka, Wojciech Kotwica.