Wydane w roku 1925 wspomnienia poety z biednej galicyjskiej rodziny, stanowią jedyny utwór prozatorski Ferdynanda Kurasia. Książka została dedykowana prezydentowi Stanisławowi Wojciechowskiemu, któremu autor poświęcił ,,skromną tę pracę, niewprawną ręką wieśniaka skreśloną”. Przedmowę napisał Stefan Żeromski. Przez ciernie żywota to kolejne wspomnienia chłopskie udostępnione w kolekcji „Podróż do rzeczywistości”.

Od wcześniejszych i współczesnych mu pamiętnikarzy chłopskich, łącznie z żyjącym w pobliskiej wsi, starszym o pokolenie Janem Słomką, autorem Pamiętników włościanina (1912), odróżnia prozę Kurasia literacki styl, bogate słownictwo, cytowanie poezji. Od pamiętników Słomki różnią się wspomnienia Kurasia także innym spojrzeniem na przeszłość, skupieniem na osobistych doświadczeniach, bez specjalnego dążenia do szczegółowego ukazania realiów życia na wsi czy w sąsiednim miasteczku w czasach jego młodości.

Pierwsza, obszerniejsza część, obejmująca osiem z dziesięciu rozdziałów książki, opisuje tułacze życie autora i jego rodziny, małorolnych nędzarzy podróżujących za chlebem, zarobkiem i kątem do zamieszkania. Ojciec, pracowity, lecz zbyt często zaglądający do kieliszka, zaharowana matka analfabetka, ich syn, sam autor, który jako kilkulatek wskutek wypadku stracił słuch… Wspomnienia Ferdynanda Kurasia nie są jednak naznaczone pesymizmem, skargą, oskarżeniami o niesprawiedliwość. Opowiada spokojnie, nawet gdy opisuje rzeczy straszliwe. Bawi anegdotami, zaciekawia przygodami. Końcowe rozdziały książki to osobista historia Kurasia jako poety ludowego, twórcy, który zyskał uznanie i popularność dzięki wzbudzonej na przełomie wieków fascynacji wsią i życiem chłopów, ,,ludomanii” inteligentów. Wyjazdy i wycieczki, do Lwowa, do Krakowa, Wiednia, Warszawy, wizyty w teatrach, udział honorowy w publicznych uroczystościach — przeżycia człowieka o innej pozycji w społeczeństwie.

Ciąg dalszy wspomnień Ferdynanda Kurasia, obejmujący okres od wybuchu pierwszej wojny światowej do roku 1928, pozostawał w rękopisie do roku 1998, kiedy wydano go drukiem razem z pierwszą częścią, opublikowaną w okresie międzywojennym, oraz z wyborem wierszy poety.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica, Aleksandra Sekuła.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Partner projektu