W kolekcji „Podróż do rzeczywistości” udostępniliśmy kolejny tytuł – zapraszamy do lektury Pamiętnika Jana Kilińskiego, mieszczanina, jednego z przywódców insurekcji warszawskiej podczas powstania kościuszkowskiego.

Wiosną roku 1794 do magistratu warszawskiego dotarła przekazana w tajemnicy przed Moskalami przesyłka. W Krakowie ogłoszono akt powstania narodowego i proklamowano Tadeusza Kościuszkę jego Najwyższym Naczelnikiem. Przesłanemu dokumentowi towarzyszył list wzywający do przeprowadzenia powstania w Warszawie. Na utajnionym posiedzeniu radny Jan Kiliński, zamożny mistrz szewski, bezskutecznie nakłaniał kolegów do udzielenia wsparcia Kościuszce. Niedługo potem został zaproszony na spotkanie grupy konspiratorów. Jak się okazało, byli to sami oficerowie, Kilińskiemu na czas insurekcji warszawskiej przypadła rola dowodzenia ludem.

Zamiar spisania relacji z wydarzeń historycznych, w których brał udział, Jan Kiliński podejmował dwukrotnie. Na pierwszy pamiętnik, powstały na świeżo w rosyjskim więzieniu, prezentowany w niniejszym wydaniu, składają się trzy części. W pierwszej opowiada o przygotowaniach do insurekcji, szczegółowo opisuje dwudniowe walki i kończy ją na zwycięstwie powstania w Warszawie. Część druga rozpoczyna się pół roku później, pod koniec powstania, kiedy już jako pułkownik, wysłany do Poznania, został pojmany przez Prusaków i wydany Rosjanom. Jej bezpośrednią kontynuacją jest część trzecia, opowiadająca o jego losach w niewoli rosyjskiej.

Relacja Kilińskiego należy w polskim pamiętnikarstwie do tekstów szczególnych. Autor, który przybył do stolicy z małego miasteczka, nie miał wykształcenia ani obycia z literaturą, opowiada tak, jak myśli i mówi. Buduje długie, rozbudowane zdania, na ogół złożone ze zdań przyłączanych spójnikiem „więc”, zrozumiałe co do sensu i intencji, choć nierzadko niepoprawne gramatycznie, z błędami w mowie i piśmie. Te charakterystyczne cechy pamiętnika, zapis autentycznej, żywej mowy autora, zachowano, dla ułatwienia lektury wprowadzając jedynie podział na krótsze zdania.

Do pamiętnika dołączono w tym wydaniu trzy dokumenty: 1) zapis z przesłuchania Jana Kilińskiego w więzieniu w Petersburgu, zawierający przede wszystkim wyjaśnienie przyczyn powstania, relację ze skazania i stracenia zdrajców po zwycięstwie insurekcji w Warszawie oraz późniejszego samosądu dokonanego na wywleczonych z więzień zwolennikach Targowicy; 2) zaświadczenie królewskiego szambelana, Wiktora Kotowskiego, wydane w roku 1818 na prośbę Kilińskiego i stwierdzające jego starania o uspokojenie wzburzonego ludu po wygranym powstaniu, a także 3) testament Kilińskiego.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Aleksandra Kopeć-Gryz, Wojciech Kotwica.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Partner projektu: