Dzisiaj w bibliotece Wolne Lektury pojawiły się wyjątkowe publikacje: opowiadania „Dzikie ziele” i „Boże Narodzenie” Marii Dąbrowskiej. Obydwa teksty dostępne są na wolnej licencji CC BY-SA, co oznacza że każdy może z nich korzystać bez ograniczeń.
To dla nas wyjątkowy moment: zazwyczaj w bibliotece Wolne Lektury zamieszczamy wyłącznie teksty z domeny publicznej, czyli takie do których prawa autorskie już wygasły. Maria Dąbrowska zmarła w roku 1965, co oznacza że do domeny publicznej jej utwory przejdą dopiero w roku 2035. Nie chcieliśmy, by nasi czytelnicy czekali tak długo. Pojawienie się tych tekstów w naszej bibliotece było możliwe dzięki wspaniałej postawie spadkobierców Marii Dąbrowskiej, w szczególności pana Jerzego Szumskiego, którzy zgodzili się na zastosowanie w pełni wolnej licencji.
Zakup praw do opowiadań Marii Dąbrowskiej sfinansowany został ze środków statutowych Fundacji Nowoczesna Polska. Inwestycja w publikacje na wolnych licencjach ma charakter trwały: nawet gdyby jutro nasza Fundacja przestała istnieć, to prawa do korzystania z tych dwóch opowiadań Marii Dąbrowskiej należą już nieodwołalnie do całego społeczeństwa. Uważamy, że takie praktyki powinny stać się normą dla organizacji pozarządowych i sektora publicznego, i chcemy dać dobry przykład własną działalnością.
Zgodnie z ustaleniami Paktu dla Kultury podpisanego przez premiera Donalda Tuska z Obywatelami Kultury polski rząd rozpoczął w tym roku prace nad stworzeniem tzw. Funduszu Domeny Publicznej. Programem wykupu praw do utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i edukacji w celu udostępnienia ich w domenie publicznej zarządza obecnie Instytut Książki, a wartość programu wynosi 5 milionów złotych. Pojawiały się głosy, że pozyskanie odpowiedniego zakresu praw do ważnych dla kultury utworów może być trudne. Publikacja utworów Marii Dąbrowskiej pokazuje, że jest to zadanie całkowicie wykonalne.
Fundacja Nowoczesna Polska chętnie udzieli merytorycznego wsparcia każdej instytucji, która chciałaby realizować podobne zadania.
Maria Dąbrowska
Maria Dąbrowska to wielka dama polskiej literatury i jedna z najwybitniejszych indywidualności artystycznych i umysłowych polskiej kultury XX wieku – należała do pisarzy w sposób poważny podejmujących odpowiedzialność za kształtowanie sumienia społeczeństwa: w 1936 roku była autorką artykułu „Doroczny wstyd” potępiającego chuligańskie rozboje antysemickie na uniwersytetach, a w roku 1964 sygnatariuszką „Listu 34” do władz komunistycznych przeciw cenzurze.
Realizm w wydaniu Dąbrowskiej jest pełen werwy, jędrności i czułości. Nawet dziś uderzająca pozostaje jej prostota i szczerość w przedstawianiu seksualności kobiet jako zwykłego rysu ich egzystencji. U Dąbrowskiej nie jest ona rozłączna czy wręcz stawiana w opozycji do „miłości” – w tej kwestii wielu dawnych i dzisiejszych pisarzy płci obojga wygląda przy poważnej nestorce naszej literatury jak hybryda uczniaka ze starym księdzem proboszczem.
Świetne pióro Dąbrowskiej widać szczególnie – co stanowi miarę kunsztu – w opowiadaniach. W „Bożym Narodzeniu” z tomu „Uśmiech dzieciństwa” widać znakomitą ilustratorkę dawnych zwyczajów, zaś „Dzikie ziele” z tomu „Ludzie stamtąd” przedstawia wieś, jej codzienne życie i niecodzienną namiętność dwojga prostych ludzi.
